Nhận thức về nguyên nhân từ môi trường sống dẫn đến việc phạm tội

Bài tập nhóm Tội phạm học.

Theo quy định tại khoản 1 điều 8 Bộ Luật Hình sự thì tội phạm được hiểu là hành vi nguy hiểm cho xã hội, có lỗi, trái pháp luật hình sự và phải chịu hình phạt. Thực tế cho thấy, tình hình tội phạm hiện nay ngày càng tăng, với tính chất và mức độ nguy hiểm ngày càng cao. Vậy thì nguyên nhân dẫn đến việc ngày càng có nhiều tội phạm là bắt đầu từ đâu?

Nghiên cứu về vấn đề này, trong bài tập học kì môn Tội phạm học, em xin phép được lựa chọn đề tài: “Trình bày nhận thức của nhóm về nguyên nhân từ môi trường sống. Nếu chỉ nghiên cứu nguyên nhân từ môi trường sống thì có đủ cơ sở kết luận về nguyên nhân của tội phạm không? Hãy giải thích?” để có thể lý giải được một trong số nhiều nguyên nhân dẫn đến việc phạm tội.

NỘI DUNG

I. Cơ sở lý luận nguyên nhân của tội phạm, phân loại nguyên nhân của tội phạm.

Nguyên nhân của tội phạm là tổng hợp các nhân tố mà sự tác động qua lại giữa chúng đưa đến việc thực hiện tội phạm của người phạm tội.

Có nhiều nguyên nhân khác nhau dấn đến việc phạm tội, theo nghiên cứu của các nhà khoa học trong tội phạm học, nguyên nhân của tội phạm được phân loại chủ yếu theo các căn cứ sau:

 Căn cứ vào mức độ tác động của nguyên nhân trong việc làm phát sinh tội phạm, có thể chia thành: nguyên nhân chủ yếu và nguyên nhân thứ yếu: 

+ Nguyên nhân chủ yếu làm phát sinh tội phạm là những nhân tố đóng vai trò chủ chốt trong việc làm phát sinh tội phạm và những nhân tố này chiếm tỉ trọng đáng kể trong tổng số các nhân tố làm phát sinh tội phạm. 

+ Nguyên nhân thứ yếu làm phát sinh tội phạm là những nhân tố chỉ đóng vai trò hạn chế trong việc làm phát sinh tội phạm và những nhân tố này chiếm tỉ trọng không đáng kể trong tổng số các nhân tố làm phát sinh tội phạm

 Căn cứ vào nguồn gốc xuất hiện, có thể chia nguyên nhân của tội phạm thành nguyên nguyên nhân bắt nguồn từ môi trường sống và nguyên nhân xuất phát từ phía người phạm tội. 

+ Nguyên nhân bắt nguồn từ môi trường sống là tổng hợp các nhân tố tiêu cực được hình thành từ môi trường sống của cá nhân, có thể tác động, ảnh hưởng đến cá nhân ở mức độ nhất định mà từ đó làm phát sinh tội phạm. 

+ Nguyên nhân xuất phát từ phía người phạm tội là tổng hợp những nhân tố tiêu cực thuộc về nhân hân người phạm tội có thể tác động, ảnh hưởng, dẫn đến việc làm phát sinh tội phạm của người phạm tội. Những nhân tố tiêu cực này có thể thuộc về sinh học, tâm lý, xã hội – nghề nghiệp của người phạm tội.

 Căn cứ vào lĩnh vực hình thành nguyên nhân, có thể chia nguyên nhân của tội phạm thành các nguyên nhân sau: 

+ Nguyên nhân về kinh tê- xã hội: Đây là những nhân tố thuộc về lĩnh vực kinh tế - xã hội có thể tác động làm phát sinh tội phạm như tình trạng thất nghiệp, đói nghèo, tác động của quá trình đô thị và công nghiệp hóa, tác động của quá trình di dân; 

+ Nguyên nhân về văn hóa, giáo dục: Đây là có thể là những nhân tố hạn chế trong quá trình quản lý, triển khai thực hiện các chính sách, chương trình về văn hóa, giáo dục có thể tác động, ảnh hưởng làm phát sinh tội phạm; 

+ Nguyên nhân về tổ chức, quản lý: Đây có thể là một số thiếu xót, bất cập trong hoạt động của các cơ quan chức năng có thẩm quyền quản lý trong lĩnh vực nhất định. Thuộc về nguyên nhân này có thể là các nhân tố như: buông lỏng quản lí, đùn đẩy trách nhiệm, không hợp tác trong giải quyết vụ việc… ; 

+ Nguyên nhân về chính sách, pháp luật: Đây có thể là một số thiếu sót, bất cập của chính sách, pháp luật có thể tác động, ảnh hưởng làm phát sinh tội phạm

II. Nguyên nhân từ môi trường sống dẫn đến việc phạm tội.

Sự hình thành và phát triển nhân cách cá nhân bắt đầu từ khi cá nhân đó được sinh ra và trải qua hàng loạt cách giai đoạn khác nhau dưới sự tác động của các yếu tố bên ngoài môi trường sống. 

Nguyên nhân từ môi trường sống là những nguyên nhân khách quan từ bên ngoài xã hội, xung quanh cuộc sống của cá nhân đó, ảnh hưởng tới việc hình thành và phát triển nhân cách cá nhân bao gồm: Các tiểu môi trường mà cá nhân đang sống và giao tiếp thường xuyên như gia đình, trường học, nơi làm việc, cư trú, sinh sống… ; Môi trường xã hội vĩ mô như: chính sách, pháp luật, phương tiện thông tin đại chúng, phim ảnh, truyện, báo chí, tác động ảnh hưởng của những hiện tượng tiêu cực trong xã hội mà người phạm tội chứng kiến hoặc nghe kể, vấn đề thất nghiệp, bất bình đẳng trong xã hội…

1. Các tiểu môi trường mà cá nhân đang sinh sống và giao tiếp thường xuyên.

a. Môi trường từ gia đình

Có thể nói, trong các yếu tố từ môi trường sống thì gia đình là yếu tố có hảnh hưởng lớn nhất đến việc hình thành nhân cách của mỗi cá nhân trong thời kì thơ ấu. Bởi, kể từ khi mới sinh ra, gia đình là môi trường đầu tiên mà những đứa trẻ sinh sống, nhận thức của chúng mới bước đầu dần được hình thành, do đó, những đứa trẻ sẽ học hỏi, bắt chước những hành vi của những người xung quanh nó, bao gồm cả những hành vi tốt hay không tốt

Thông thường, quá trình học hỏi, bắt chước hành vi xấu của trẻ diễn ra nhanh hơn, dễ dàng hơn so với bắt chước hành vi tốt. Càng lớn, đứa trẻ càng khao khát khám phá thế giới xung quanh, vì vậy quá trình nhận thức cũng như học hỏi, bắt chước dần dần mở rộng phạm vi không còn dừng lại ở các thành viên trong gia đình nữa mà bắt đầu vươn ra thế giới bên ngoài, tuy nhiên nhận thức, lối sống của trẻ vẫn mang dấu ấn của việc ảnh hưởng từ các thành viên trong gia đìn. Do đó, nếu như đứa trẻ sống trong môi trường gia đình an toàn, lành mạnh, luôn chú trọng vào giáo dục nhân cách cho trẻ, hướng trẻ sống thiện, trung thực, nhân hậu, vươn lên trong học tập, công việc thì sẽ hạn chế hiệu quả việc hình thành nhân cách lệch lạc của cá nhân. Ngược lại, sống trong môi trường gia đình không an toàn, không lành mạnh thì có thể tác động, ảnh hưởng, dẫn đén việc hình thành nhân cách lệch lạc của cá nhân.

Có thể kể ra một số nhân tố có thể tác động đến việc hình thành nhân cách lệch lạc của cá nhân:

+ Cha và (hoặc) mẹ buông lỏng việc giáo dục con cái, để mặc con cái phát triển tự nhiên hoặc phó thách việc giáo dục trẻ con cho nhà trưởng và xã hội. Khi phát hiện trẻ có những biểu hiện sai trái đã không uốn nắn kịp thời mà vẫn thờ ơ, không quan tâm, thậm chí còn dung túng. Sự quá nuông chiều, thỏa mãn mọi nhu cầu con cái của bố mẹ sẽ tạo nên thói quen đòi gì được nấy. Bên cạnh sự nuông chiều, cha mẹ bao bọc mọi việc khiến con trẻ hình thành tính ỷ lại, dựa dẫm, sống ích kỷ, lười nhác, không ý thức về trách nhiệm, luôn đòi hỏi được phục vụ, được hưởng thụ. Đến một lúc nào đó, khi gia đình không thỏa mãn những yêu sách hoặc không có điều kiện phục vụ thì con cái trở nên bất mãn, thậm chí thù ghét bố mẹ.

+ Cha và (hoặc) mẹ quá nuông chiều hoặc quá hà khắc trong giáo dục con cái đều có thể ảnh hưởng đến việc hình thành nhân cách của trẻ. Theo số liệu điều tra trong 2.209 học viên các trường giáo dưỡng, có tới 49,81% trong số này sống trong cảnh bị đối xử hà khắc, thô bạo, độc ác của bố mẹ. Số em bị bố đánh chiếm 23% (gấp sáu lần mẹ đánh); bị dì ghẻ, bố dượng đánh chiếm 20,3%.

+ Cha và (hoặc) mẹ không gương mẫu trong lối sống như có hành vi phạm tội, sa đà vào tệ nạn xã hội như nghiện hút, cờ bạc, mại dâm hoặc có lối sống quá thực dụng chỉ biết coi trọng đồng tiền mà coi nhẹ giá trị đạo đức; hoặc đứa trẻ lớn lên trong gia đình mà bạo lực gia đình luôn tồn tại… Theo số liệu thống kê tội phạm học, trẻ em phạm pháp có nguồn gốc gia đình làm nghề buôn bán bất hợp pháp chiếm 51,94%, gia đình có người phạm tội hình sự chiếm 40%, 30% trẻ phạm tội có bố, mẹ hoặc cả hai nghiện hút. Có trường hợp bố mẹ trực tiếp đẩy con ra đường, xúi giục chúng làm những điều bất chính khiến trẻ bỏ nhà đi hoang, sống bụi, trộm cắp. Theo số liệu của VKSND TP Hà Nội, tỉ lệ người chưa thành niên có hành vi trộm cắp tài sản đồng phạm với bố mẹ là 5%.

+ Cha và (hoặc) mẹ dạy con lối sống thực dụng, thậm chí xúi giục, dụ dỗ, éo buộc con vào con đường phạm tội

+ Các nhân tố khác như: trong gia đình có nhiều thành viên phạm tội, Cha và (hoặc) mẹ ngoại tình; đứa trẻ lớn lên tỏng môi trường thiếu cả cha lân mẹ hoặc thiếu cha hoặc thiếu mẹ, trong gia đình có nhiều thành viên ưa lối hành xử bạo lực, côn đồ, ngang ngược,… Số liệu thống kê của VKSND Tối cao cho thấy 71% trẻ vị thành niên phạm pháp là do không được quan tâm chăm sóc đến nơi đến chốn. Một nghiên cứu mới đây của Bộ Công an cũng chỉ ra nguyên nhân phạm tội của trẻ vị thành niên xuất phát từ gia đình: 8% trẻ phạm tội có bố mẹ ly hôn, 28% phàn nàn bố mẹ không đáp ứng nhu cầu cơ bản của các em, 49% phàn nàn về cách đối xử của bố mẹ

b. Môi trường trường học

Nếu như gia đình là nền tảng, tạo nên cơ sở đầu tiên cho sự hình thành nhân cách của mỗi cá nhân ngay từ khi còn bé, thì khi đến một độ tuổi nhất định, giáo dục – môi trường trường học chính là nơi rèn luyện tri thức, nền tảng đạo đức, giúp uốn nắn nhân cách của mỗi con người. Do đó, nếu trong môi trường trường học tồn tại nhiều nhân tố không lành mạnh thì những nhân tố này cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình hình thành và phát triển nhân cách lệch lạc của cá nhân. Những nhân tố này có thể kể đến như:

+ Kỉ luật nhà trưởng lỏng lẻo, không nghiêm, việc xử lí những biểu hiện sai trái trong học sinh (hoặc sinh viên) còn chưa triệt để dẫn đến những hiện tượng tiêu cực trong nhà trường có nguy cơ lan rộng. Điều này có thể ảnh hưởng, dẫn đến việc suy giảm, thậm chí mất hết niềm tin vào sự công bằng trong nhà trường của các rm làm cho một số em chán nản, sa sút học hành, dễ bị lôi kéo tham gia vào các hoạt động tiêu cực, không lành mạnh.

+ Kết bạn, giao du với bạn bè xấu (những đối tường lười học, ham ăn chơi, đua đòi, hay bỏ học, hỗn láo với thầy cô giáo và bố mẹ, sa đà vào các tệ nạn xã hội…). Do kết bạn, giao tiếp thường xuyên với đối tượng này, những đứa trẻ dần dần ảnh hưởng và có thể bị tiêm nhiễm và bắt chước những hành vi xấu của những đối tượng này như thường xuyên bỏ học, tụ tập ăn chơi, về nhà hỗn láo với bố mẹ, bỏ nhà đi hoang… và dần dần đi vào con đường phạm tội.

+ Một số ít cán bộ, giáo viên trong nhà trường không gương mẫu trong lối sống, thiếu đạo đức trong hành xử với học sinh (hoặc sinh viên), thậm chí lôi kéo các em vào lối sống không lành mạnh hoặc vào con đường phạm tội như có hành vi dụ dỗ học sinh nữ vào quan hệ tình dục khi các em còn nhỏ, dụ dỗ các em môi giới mại dâm.

c. Môi trường nơi cá nhân làm việc hoặc cư trú

Môi trường nơi cá nhân làm việc hoặc cư trú có vai trò rất lớn trong việc hình thành và phát triển nhận thức, năng lực chuyên môn, lối sống cũng như những phẩm chất đạo đức cá nhân.

Nếu sống trong môi trường tập thể hoặc nơi cư trú lành mạnh, an toàn, mọi người biết quan tâm, giúp dỡ lẫn nhau, không có tệ nạn xã hội và tội phạm hoàn thành, mọi người biết chí thú làm ăn, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật thì có thể nói đây là môi trường thuận lợi, có tác động tích cực đến việc hình thành nhân cách đúng đắn của cá nhân và hạn chế sự phát triển nhân cách lệch lạc của cá nhân. Ngược lại, nếu sống trong môi trường có sự chứa đựng nhiều nhân tố tiêu cực như có người sống bê tha, suốt ngày chỉ cờ bạc, rượu chè, đánh lộn nhau, thậm chí sa đà vào ma túy, mại dâm, phạm tội thì đây thực sự là moi trường xấu, tiềm ẩn nguy cơ lôi kéo, tác động đến những người thiếu bản linh, không vững vàng, dẽ sa ngã trước cái xấu, cái tiêu cực của đời sống xã hội, từ đó có thể ảnh hưởng, dẫn đến việc hình thành và phát triển nhân cách lệch lạc của cá nhân.

2. Môi trường xã hội vĩ mô

Môi trường xã hội vĩ mô cũng có vai trò quan trọng trong việc tác động hình thành và phát triển nhận thức, lối sống, quan điểm của cá nhân. Có thể liệt kê một số nhân tố sau:

+ Tác động từ sự phân hóa giàu nghèo trong xã hội, vấn đề thất nghiệp, đói nghèo, bất bình đẳng trong xã hội…

+ Tác động của chính sách, pháp luật: nhân tố không thuận lợi từ chính sách, pháp luật được co là nguyên nhân phát sinh tội phạm có thể là so quy định của chính sách, pháp luật còn lỏng lẻo, sơ hở, chưa chặt chẽ hoặc không công bằng, thiếu thỏa đáng,.. Ví dụ: Quy định về quản lý tài sản công lỏng lẻo có thể làm cho cá nhân nảy sinh lòng thàm và có hành vi chiếm đoạt tài sản công.

+ Hoạt động của các cơ quan quản lý trong các lĩnh vực chưa đồng bộ, lỏng lẻo, thiếu kiên quyết trong việc xử lý vi phạm. Sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong xử lí vi phạm, tội phạm còn chưa thực sự hiệu quả. Ví dụ: Việc không kiểm soát chặt chẽ phim ảnh bạo lực, khiêu dâm có thể ảnh hưởng nhất định đến việc hình thành phát triển nhân cách của những đối tượng thường xuyên xem những bộ phim kiểu này, dẫn đến hình thành nhân cách lệch lạc cá nhân.

+ Các nhân tố khác như tác động từ phong tục, tập quán lạc hậu, tác động từ trào lưu văn hóa ngoại lai không lành mạnh

III. Nếu chỉ nghiên cứu nguyên nhân từ môi trường sống thì có đủ kết luận về nguyên nhân của tội phạm không?

Qua phân tích ở trên, ta thừa nhận rằng, môi trường sống của mỗi cá nhân có ảnh hưởng rất lớn đối với sự hình thành và phát triển nhân cách của mỗi người, đặc biệt, khi sống trong một môi trường không lành mạnh, con người ta dễ bị tác động dẫn đến việc hình thành nhân cách lệch lạc của mỗi cá nhân. Tuy nhiên, nếu chỉ nghiên cứu nguyên nhân từ môi trường sống thì không đủ kết luận về nguyên nhân của tội phạm. Bởi vì:

Để dẫn tới việc thực hiện một hành vi phạm tội, thường có rất nhiều nguyên nhân, bao gồm cả các nguyên nhân chủ quan như các nguyên nhân về sinh học, tâm lý, xã hội- nghề nghiệp của người phạm tội, hay các nguyên nhân khách quan từ môi trường sống như đã trình bày ở phía trên. 

Xét về khía cạnh tính độc lập của mỗi cá nhân đối với môi trường sống, ta có thể thấy rằng: Trên thực tế, có rất nhiều người sống trong môi trường, họ có thể có hoàn cảnh giống hoặc tương tự như người phạm tội, nhưng không phải ai cũng trở thành người phạm tội. Hoặc là, ngay cả giữa những người phạm tội thì mức độ chịu sự tác động của môi trường dẫn đến việc thực hiện các tội phạm cũng khác nhau, ví dụ như cùng sống trong những hoàn cảnh nghèo túng, bị khinh ghét, muốn có tiền,… nhưng có những người chỉ dám đi trộm cắp tài sản của người khác bán để lấy tiền, còn có những người thì lại đi buôn bán hàng hóa mà pháp luật cấm kinh doanh như ma túy, pháo… Đó là bởi tính độc lập của mỗi cá nhân trong môi trường là khác nhau, tức là mặc dù cá nhân chịu sự tác động lớn từ môi trường sống, nhưng việc tiếp thu, chịu sự tác động từ môi trường sống đến cá nhân đó như thế nào lại là do từng cá nhân đó. 

Bởi vì, mỗi con người là một thực thể của xã hội, và mỗi cá nhân sống trong môi trường đó, không phải chỉ thụ động chịu sự tác động một phía từ môi trường mà cá nhân đó đang sống đến bản thân mình, mà cá nhân đó, còn có thể chủ động tiếp nhận và tác động trở lại đến môi trường, thậm chí là thay đổi môi trường mà mình đang sống ở một mức độ nào đó. Do đó, trong mối quan hệ qua lại giữa cá nhân và môi trưởng sống, vai trò của cá nhân, có tính độc lập tương đối. Chính vì vậy, tuy cùng sống trong môi trường xấu, nhưng có cá nhân dễ dàng chịu sự tác động của môi trường xấu, tiêm nhiễm nhanh chóng những thói hư, tật xấu ngoài xã hội nhưng ngược lại, cũng có những cá nhân bản lĩnh vững vàng trước mọi cám dỗ tiêu cực của đời sống hoặc cũng do cá nhân chịu sự tác động của môi trường sống một cách hạn chế. Đó là lý di vì sao trong xã hội có những người phạm tội tồn tại bên cạnh những người khác không phạm tội.

Chính vì vậy khi tìm hiểu về nguyên nhân của tội phạm thì phải tìm hiêu cả nguyên nhân từ phía người phạm tội với những tố chất sinh học và cả những đặc điểm tâm lý riêng biệt cũng như quá trình hình thành nhân cách lệch lạc của họ do chịu sự tác động của môi trường sống. 

Mặt khác, các nguyên nhân phát sinh tội phạm không có vị trí tương đương nhau. Ở một vụ án cụ thể, nguyên nhân nào đó có thể giữ vai trò quyết định, còn các nguyên nhân khác chỉ là hỗ trợ, thúc đẩy cho việc thực hiện tội phạm, nhưng ở vụ án khác, các nguyên nhân này có thể hoàn vị cho nhau và một số nguyên nhân khác lại giữ vai trò quyết định trong việc phát sinh tội phạm. Do đó, khi nghiên cứu về nguyên nhân của tội phạm phải nghiên cứu nguyên nhân bắt nguồn từ phía xã hội và nguyên nhân xuất phát từ cá nhân người phạm tội, sự tác động qua lại giữa các nguyên nhân đó, từ đó có cái nhìn toàn diện khi đánh giá về nguyên nhân phát sinh tội phạm, cần tránh kiểu áp đặt ý chí chủ quan mà không dựa trên cơ sở nghiên cứu khách quan. 

IV. Một số vụ án xuất thực tiễn

Như đã phân tích, môi trường sống có sự tác động lớn tới việc hình thành nhân cách của mỗi cá nhân. Một thực tế đã cho thấy, có rất nhiều các vụ án xảy ra trên đất nước ta, có nguyên nhân trực tiếp và chủ yếu là do sự tác động từ môi trường sống như:

 Vụ án : Nguyễn Văn Thành (SN 1987, Ngụ tại huyện Củ Chi, TP HCM) giết người cướp của.

Cha mẹ Thành ly hôn từ khi thành còn nhỏ, tuổi thơ của thành trôi qua không êm đềm, nhà nghèo, nên Thành phải nghỉ học giữa chừng để phụ mẹ bán quán hủ tíu gõ ven đường, thu nhập mỗi ngày chỉ được 150.000d. 4 năm trước, Thành đi uống cà phê và bỗng nảy sinh tình cảm với cô tiếp viên Lê Thị Ái (SN 1992). Sau đó, Thành xin phép mẹ cho người yêu về nhà sống chung. Đến khi Ái mang thai được 2 tháng thì gia đình cô mới biết chuyện. Mẹ Ái tức giận và không đồng ý đứa con rể nghèo, nhà cửa không ổn định. Ít lâu sau, bà bắt con về quê để tiện chăm sóc. Ngày Ái sinh, bà luôn miệng mắng chửi Thành bất tài, không có nổi 100.000 đồng để nuôi vợ con. Thành buồn ứa nước mắt nhưng chẳng biết phải làm sao. Sau mấy đêm suy nghĩ, Thành xin phép mẹ vợ trở về Sài Gòn để kiếm tiền. 

Không phụ mẹ bưng bê hủ tiếu nữa, Thành xin làm nhân viên sửa cửa sắt. Tuy nhiên, đồng lương ít ỏi chẳng giúp Thành trang trải nổi cuộc sống, nói gì đến dư dả. Áp lực đồng tiền khiến Thành chán nản và suy nghĩ lệch lạc rằng chỉ có đi cướp mới kiếm tiền nhanh được.

Thấy những cô gái tiếp viên cà phê ăn mặc sành điệu, trang sức đeo đầy người, Thành đã lên kế hoạch cướp tài sản. Chiều ngày 7/11/2011, sau khi chuẩn bị con dao và cuộn dây dù, Thành tới quán cà phê Chợt Nhớ (huyện Hóc Môn) để “săn mồi”. Như các nữ tiếp viên khác, nhiệm vụ của Lương Thị L. (24 tuổi) ngoài bưng bê còn phải ngồi nói chuyện với khách nhằm giúp khách thư giãn. Khi Thành gợi ý mua dâm với giá 1 lần quan hệ là 250.000 đồng thì L. đồng ý.

20 giờ cùng ngày, Thành đón L. tới thuê phòng tại nhà nghỉ Lê Quang (huyện Hóc Môn) để “vui vẻ” với nhau. Kết thúc cuộc “mây mưa”, Thành bất ngờ lấy con dao kề vào cổ L. rồi quát: “Nằm im, đưa tiền đây”. Biết gặp phải kẻ cướp, L. hoảng loạn la hét cầu cứu. Hoảng sợ, Thành liền đâm liên tiếp vào L. khiến nạn nhân gục xuống, tử vong ngay tại chỗ. Nghe tiếng xô xát, 2 nhân viên nhà nghỉ phá cửa xông vào thì Thành cầm dao hét lên: “Thằng nào xông vào tao đâm chết” rồi cướp tài sản bỏ trốn. 4 giờ sau, Thành bị công an địa phương bắt giữ.

Như vậy, có thể thấy, nguyên nhân dẫn đến việc Thành trở thành tội phạm chính là bởi môi trường sống. Đó là những nguyên nhân như hoàn cảnh gia đình và sự phân hóa giàu nghèo trong xã hội. Bởi, ngay từ nhỏ, cha mẹ Thành đã ly hôn, nên Thành phải sống dưới sự thiếu thốn tình cảm của cha, công việc học hành cũng dang dở, số tiền kiếm được của hai mẹ con hàng ngày chỉ đủ trang trải cuộc sống hằng ngày. Nếu như cha mẹ Thành không ly hôn, và cả hai cùng làm ăn, nuôi thành, thì có lẽ Thành sẽ có một cuộc sống no đủ, nhiều yêu thương hơn, không phải sớm đối mặt với cuộc sống mưu sinh, vất vả. Hơn thế, xã hội phân hóa giàu nghèo, chính vì quá nghèo, nên Thành mới bị gia đình mẹ vợ một mực phản đối và đã tỏ thái độ khinh ghét đối với Thành trong suốt thời gian dài. Đó là lý do thúc đẩy Thành lên Sài Gòn kiếm tiền. Đến đây ta có thể thấy, Thành cũng là một người có chí, có quyết tâm kiếm tiền nuôi gia đình vợ con để không bị gia đình nhà vợ khinh ghét. Thế nhưng, vì không học hành, không bằng cấp, nên công việc mà Thành tìm được còn không đủ để trang trải cho bản thân, huống chi là nuôi gia đình. Cuối cùng, vì không còn cách nào khác, vì áp lực của đồng tiền, Thành mới bước vào con đường tội lỗi, quyết định đi “cướp” vì cho rằng như vậy mới có thể nhanh giàu. Trước vành móng ngựa, Thành thừa nhận: “Vì quá nghèo, quá khổ, vợ mới sinh, con còn thơ dại, cùng quẫn quá bị cáo mới đi cướp để có tiền. Thực lòng, bị cáo chỉ muốn cướp tài sản chứ không có ý giết người. Con dao bị cáo mang theo là để… dọa nạn nhân. Nào ngờ, cô ấy chống cự nên bị cáo mới đâm. Bị cáo muôn lần xin lỗi gia đình bị hại, xin lỗi mẹ vì đã khiến mọi người phải chịu đau khổ. Mong Hội đồng xét xử (HĐXX) xem xét giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo con đường sống để về với mẹ già và vợ dại, con thơ”. 

 Vụ án: Trần Văn Huân (17 tuổi, ngụ xã Tân Lập, huyện Đồng Phú, tỉnh Bình Phước) giết cha vì cha không cho tiền chơi game. 

“Vào khoảng 5h sáng 23/9/2013, ông B. thức dậy sớm để chuẩn bị ra vườn cao su để cạo mủ. Thấy công việc hôm nay nhiều và chân đang bị đau nên sợ làm một mình không xong nên ông B. đi lại giường Huân ngủ kêu con dậy đi phụ cạo mủ với cha. Trong cơn ngái ngủ, Huân thể hiện thái độ khó chịu, không muốn đi làm với cha, rồi lăn ra ngủ tiếp. Ông B. đùng đùng nổi giận, kéo con dậy, chửi xối xả đứa con bất hiếu, suốt ngày chỉ biết ăn chơi, không phụ giúp cha mẹ làm ăn.

Thấy cha chửi mình, Huân không xin lỗi mà còn lên tiếng nói lại. Khi mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm thì cả hai to tiếng với nhau. Sau một hồi nghĩ ngợi, Huân liền ra điều kiện với ông B. là hôm nay, Huân sẽ đi cạo mủ cao su với ông B., nhưng toàn bộ số mủ cạo được sẽ cho y để bán lấy tiền chơi game. Đang tức giận vì Huân không chịu nghe lời, lại tiếp tục nghe Huân ra điều kiện đòi lấy mủ cao su, ông B. liền lấy chiếc điện thoại di động của Huân ném mạnh xuống nền nhà, vỡ tan tành.

Thấy ông B. nổi giận, Huân không xin lỗi mà lên tiếng cãi lại. Khi ông B. chửi lại thì Huân chạy một mạch xuống bếp, ngay sau đó, Huân tìm được con dao liền cầm chạy lên nhà trên đòi chém chết ông B. Thấy Huân cầm dao, ông B. nghĩ Huân sẽ không dám chém mình nên vẫn tiếp tục chửi mắng. Tuy nhiên, đôi mắt của Huân ánh lên nỗi căm giận và ngay tức khắc, Huân chém hàng loạt nhát chí mạng vào người ông B. Trong cơn hoảng loạn, ông chống đỡ yếu ớt, rồi ngã dúi dụi, truy hô mọi người đến ứng cứu.

Trong lúc ông B. kêu cứu, Huân vẫn cầm dao liên tiếp chém vào người cha như "con quỷ khát máu". Khi thấy ông B. gục dưới nền nhà và thấy những người hàng xóm chạy đến hiện trường thì Huân mới ngừng chém. Trước hành động nguy hiểm của Huân, người dân liền tìm cách tước lấy con dao và khống chế ngay tại chỗ hung thủ gây án. Thấy ông B. máu me đầy người, tình trạng sức khỏe nguy hiểm đến tính mạng, người dân liền nhanh chóng đưa đi bệnh viện cấp cứu.”

Ở vụ án này, nguyên nhân dẫn đến việc phạm tội của Huân cũng chính là bởi xuất phát từ gia đình, và từ môi trường sống. Bởi vì, Huân từ khi sinh ra, đã được vợ chông ông B. coi như là báu vật, nâng niu, chiều chuộng con quá mức, chính vì thế mà cậu "quý tử" Huân mới trở nên hư hỏng, chỉ thích chơi bời lêu lổng, nghiện game, mỗi khi đến tiệm internet là y chơi thâu đêm, suốt sáng, khi nào trong túi không còn một đồng thì mới chịu về nhà. Ngoài mê game, Huân còn nổi tiếng là đứa mê bài bạc như điếu đổ. Việc Huân thích bài bạc cũng do thường xuyên đi giao du với đám bạn xấu nên bị rủ rê rồi đâm nghiện. Một lần, chơi thua lỗ, Huân bị bọn tay chân ở casino bắt giam và yêu cầu Huân gọi về Việt Nam kêu bố mẹ đem 100 triệu đồng qua chuộc mạng, nếu không sẽ bị giết chết. Vì thương con, vợ chồng B. đành cắn răng vay mượn khắp nơi được 100 triệu đồng, mang sang biên giới chuộc con. Sau sự việc động trời này, vợ chồng ông B. tưởng Huân sẽ chừa tới già, nhưng về nhà được vài ngày, Huân lại vẫn chứng nào tật ấy…

Như vậy, nếu ngay từ đầu, vợ chồng ông B không quá nuông chiều con, mà yêu thương con theo cách dạy dỗ con thành người có tri thức, cho con sống trong một môi trường với những khuôn phép đạo đức nhất định, để cho con tránh xa những người bạn xấu, thì có lẽ nhân cách của Huân sẽ không bị tha hóa như vậy. Chính do bản tính ham chơi, thích chơi game nên bị cha kêu đi làm nên thấy trong người bực bội, khó chịu, rồi chính vì không được rèn luyện đạo đức trong môi trường giáo dục (do ham chơi nên bỏ học giữa chừng), thế nên với cả cha mình mà Huân cũng cãi lại, rồi cầm dao dọa cha, và cuối cùng là giết chết chính người cha ruột của mình.

KẾT LUẬN

Tội phạm luôn là những vấn đề được cả xã hội quan tâm để ý. Việc nghiên cứu về các nguyên nhân dẫn đến việc phạm tội sẽ giúp các cơ quan chức năng thực hiện tốt chính sách phòng, chống tội phạm. 

Mặc dù môi trường sống là một nguyên nhân có ảnh hưởng lớn đến việc cá nhân thực hiện hành vi phạm tội, nhưng cũng cần hiểu rằng, nguyên nhân này không phải là tất cả nên không thể thể lý giải được hết các loại tội phạm đang tồn tại. Mà để có thể lý giải nguyên nhân của tội phạm, chúng ta cần phải nghiên cứu nguyên nhân cả về từ phía người cá nhân người phạm tội, cũng như mối quan hệ giữa môi trường sống và tính độc lập của mỗi cá nhân.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Giáo trình Tội phạm học, Trường Đại học Luật Hà Nội, Nhà xuất bản công an nhân dân, Hà Nội – 2012.

2. Giáo trình Tội phạm học, TS Dương Tuyết Miên, Nhà xuất bản giáo dục văn bản, năm 2010.

3. Giáo trình Tội phạm học nhập môn, TS Dương Tuyết Miên, Nhà xuất bản công an nhân dân, Hà Nội - 2009